Posts tagged wisfaq

Een vraag op de Wisfaq:

De exponentiële functie exp(ax), waarbij a een constante is, is voor alle x-waarden positief. Dat geldt voor zowel negatieve als voor postieve x-waarden. Als deze functie echter voorkomt in andere functies wordt het vinden van een uitdrukking bij integreren dikwijls onmogelijk.
Bestaat er een alternatief voor deze functie, waarbij als de functie voorkomt in een andere functie integreren wel makkelijk gaat? In het alternatief moet dus ook gelden, dat de functie voor alle x-waarden positief is en ook gedefinieerd is voor alle x-waarden.

Ik vind deze vraag tegelijkertijd aardig en onzinnig.

Aardig

Hoezo “aardig”? Ik begrijp de frustratie als een uitdrukking weer eens niet in gesloten vorm te primitiveren blijkt en ik kan me voorstellen dat iemand zich afvraagt of we daar niets aan kunnen doen. Maar, helaas, die frustratie gaat voorbij aan de werkelijkheid en daarom …

Onzinnig

Het woord “onzinnig” klinkt wat scherp maar ik kon niet iets beters verzinnen. Primitiveren in gesloten vorm heeft zijn charmes en zijn nut; het is altijd leuk iets in een niet al te lelijke formule te vangen en die expliciete primitieven kunnen tot verder inzicht leiden.

Echter, en dat komt misschien als een verassing, eigenlijk is dat primitiveren in gesloten vorm min of meer een illusie.

Iemand die alleen kan optellen, aftrekken, vermenigvuldigen, en delen ken alleen de zogeheten rationale functies: quotiënten van polynomen. Die persoon zal niet in staat zijn de functie 1/x te primitiveren. Maar die primitieve is belangrijk bij het bepalen van oppervlakten van gebieden begrensd door hyperbolen. De oplossing: geef die primitieve een naam en probeer zoveel mogelijk eigenschappen van die functie te vinden om ermee te kunnen werken. Die functie heet nu de natuurlijke logaritme en is onderhand een `bekende’ functie geworden. Net zoals de inverse van die natuurlijke logaritme en dat is de exponentiële functie. Die functies zijn zo grondig bestudeerd dat ze net als optellen, aftrekken, vermenigvuldigen, en delen tot ons standaardgereedschap zijn gaan behoren, net als onderhand ook allerhande wortel- en de goniometrische functies. Bedenk hierbij dat zelfs √x een impliciet bepaalde functie is: de inverse van de kwadraatfunctie.
In dit verband zou je naar analogie van de wisfaqvraag kunnen verzuchten: “Kunnen we dat delen niet door wat anders vervangen want we kunnen veel breuken niet primitiveren.”

In de mathematische fysica, kansrekening, en vele andere toepassingsgebieden van de Analyse komen die vervelende niet-te-primitiveren functies heel vaak voor en men heeft daar gedaan wat dus eerder met de logaritme en exponentiële functie is gebeurd: de primitieven hebben namen gekregen.

Bijvoorbeeld exp(-x²), bekend van de normale kansverdeling; de primitieve heeft een naam gekregen: de Error function. En onder de gebruikers is die Errorfunctie net zo vertrouwd als de `elementaire’ functies van de Analyse. Er zijn nog veel meer van dit soort functies benoemd, zie bijvoorbeeld de Wikipediapagina over Special Functions.

Daarnaast, en dat is eigenlijk de hoofdreden voor het predicaat “onzinnig”, de exponentiële functies zijn niet voor niets zo alomtegenwoordig; zo ongeveer elke poging processen in de echte wereld te beschrijven leidt tot deze functies of functies waar deze in verstopt zit. Je kunt hem wel weg willen wensen maar de werkelijkheid is te weerbarstig.

Wat zou het nut van die alternatieve functies zijn?