Posted in February 2020

Er stak vandaag op twitter een stormpje op over een artikel in NRC over de populariteit van astrologie onder hoogopgeleiden. De krant had meer moeten benadrukken dat astrologie gewoon onzin is en dat er bij die desbetreffende hoogopgeleiden een steekje los is. Ik zou graag gezien hebben dat de wetenschapsbijlage een stuk geplaatst had over andere aspecten van de astrologie: onder andere de nogal zwakke fundamenten onder de oorspronkelijke dierenriem.

Wie een boek (of website) over de geschiedenis van de wiskunde en natuurwetenschappen leest komt er snel achter dat astronomie en astrologie zich oorspronkelijk gezamenlijk ontwikkelden. De Wikipediapagina “Astrology and Astronomy” biedt voldoende startpunten voor een ontdekkingstocht. In het kort: de stand van de sterren had praktisch belang voor plaatsbepaling, tijdsmeting en voorspellingen van hemelverschijnselen als zons- en maansverduisteringen. Waarschijnlijk door de misvatting Post Hoc Ergo Propter Hoc gebruikte men de stand van de sterren ook voor andere voorspellingen. Evengoed is de astrologie mede de oorzaak van de ontwikkeling van grote delen van de klassieke wiskunde.

De fundamenten

In mijn achterhoofd zat nog een herinnering aan een stuk dat ik gelezen had waarin verteld werd dat de dierenriem sinds de Babyloniërs hem hadden gemaakt behoorlijk opgeschoven was.

Met wat zoekwerk vond ik op de site van stylist.co.uk een vermakelijk artikel dat onder verwijzing naar een pagina van NASA uitlegt dat onze westerse sterrebeelden voor geen meter kloppen met wat er aan de hemel te zien is.

Samengevat:

• de Babyloniërs trokken een rechte lijn vanuit de aarde door de zon en bekeken telkens door welk sterrebeeld die lijn ging. Maar in plaats van netjes de tijden dat de sterrebeelden gesneden werden aan te houden verdeelde men de cirkel in twaalf nette segmenten van 30 graden elk. Niet alleen werd er dus behoorlijk gesmokkeld, er werd zelfs een sterrebeeld weggemoffeld: Ophiuchus.
• door de verandering van de stand van de aardas zijn de sterrebeelden een stuk opgeschoven; de data die we gebruiken om sterrebeelden aan personen toe te kennen kloppen niet meer met wat echt boven ons te zien is.

Op de pagina van stylist.co.uk staat een handig tabelletje waarop te zien is hoe mis het allemaal is: Kreeft eindigt niet op 22 juli maar begint op 20 juli en eindigt op 10 augustus; en Schorpioen duurt eigenlijk maar een week (en begint pas een dag nadat het officieel geëindigd is).